چالش های آموزش پزشکی در ۱۴۰۰/ چشم انداز دانشگاه های علوم پزشکی

به گزارش خبرنگار مهر، بهار سال ۱۴۰۰ در حالی آغاز شده بود که با اوج گیری کرونا، مقررات جدیدی برای آموزش دانشجویان علوم پزشکی وضع شد.

استفاده از ظرفیت دانشجویان علوم پزشکی در مهار کرونا

با توجه به نوع آموزش دانشجویان گروه علوم پزشکی و ارتباط آنها با بیماران مقرر شد که بخش عمده آموزش با رعایت کلیه پروتکل‌های بهداشتی و فاصله گذاری اجتماعی به صورت گروه بندی شده و کشیک انجام گیرد. اما در عین حال دانشجویانی که با بیمار سروکار نداشتند به آموزش غیرحضوری بازگشتند.

در عین حال وزیر بهداشت وقت با توجه به شرایط بحرانی پیک چهارم بیماری کرونا ویروس و ضرورت بسیج همه امکانات کنونی، دستور داد از ظرفیت دانشجویان در مقاطع اینترنی و دستیاری در رشته‌های مختلف، در بخش‌های درمان بیماران کووید -۱۹ استفاده شود.

مشکلات دستیاران پزشکی و اجرای اقدامات حمایتی

در میانه کرونا، اخبار ناگواری از وضعیت دستیاران پزشکی به گوش می‌رسید. فوت چند تن از دستیاران در زمان فعالیت درمانی و آموزشی موجب شد که نهادهای دانشجویی و معاونان وزارت بهداشت نسبت به این موضوع واکنش نشان دهند.

دانشجویان، متخصصان و پزشکان عمومی در اعتراض به وضعیت دستیاری پزشکی یادآور شدند قوانین و دستورالعمل‌ها علیه دستیاران پزشکی باید ترمیم و به حقوق تضییع شده ایشان در بیمارستان‌ها رسیدگی شود. موضوعاتی از جمله بی‌توجهی اساتید، کشیک‌های پر تعداد، فشار کاری و روحی بالا و حقوق ناچیز دستیاران، طرح‌های اجباری و تعهدها تنها بخشی از مشکلات مورد اشاره بودند.

وزارت بهداشت در واکنش به این اعتراضات چند اقدام حمایتی طرح کرد که از آن جمله می‌توان به پرداخت وام ویژه دستیاران و دانشجویان Ph.D برای اولین بار، برقراری بیمه خدمات درمانی، اصلاح و افزایش ۵۰ درصدی کمک هزینه تحصیلی دستیاران، کاهش تعداد کشیک و تعیین سقف حداکثر ۱۲ کشیک در ماه، بیمه تأمین اجتماعی، افزایش وام ضروری، تخصیص و افزایش وام ودیعه مسکن و بیمه تکمیلی اشاره کرد.

بازگشت آموزش و امتحانات حضوری در دانشگاه‌های علوم پزشکی با تکمیل واکسیناسیون

در تابستان ۱۴۰۰ با روند نزولی کرونا و اجرای واکسیناسیون دانشجویان علوم پزشکی، استمرار آموزش حضوری در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی مورد تاکید قرار گرفت و مقرر شد آموزش بالینی دانشجویان در کلیه رشته‌ها به صورت حضوری ادامه یابد و آزمون‌ها (کتبی یا آزمون‌های مبتنی بر مرکز مهارت‌های بالینی) با رعایت اصول ایمنی و پروتکل‌های بهداشتی برگزار شوند.

پذیرش دانشجوی پزشکی از مقطع لیسانس، مخالفت‌ها و موافقت‌ها

در همین زمان موضوعی در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح شد که بر اساس ماده ۸ مصوبه ساماندهی کنکور به این موضوع تاکید داشت که باید ۳۰ درصد از ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی در دانشگاه‌ها بر اساس پذیرش از کارشناسی یا لیسانس صورت بگیرد. این موضوع واکنش‌های زیادی را در پی داشت و در حالی که برخی از موافقان آن را راهکاری برای افزایش ظرفیت پزشکی می‌دانستند مخالفان معتقد بودند که این شیوه به نوع پذیرش دانشجوی پزشکی در زمان کنکور آسیب می‌زند.

دکتر علی اکبر حق دوست معاون آموزشی وقت وزارت بهداشت در نهایت اعلام کرد با توضیحات وزارت بهداشت و با توجه به اینکه موضوع پذیرش دانشجوی پزشکی از دوره کارشناسی نیاز به بررسی بیشتری دارد، از خارج شدن این موضوع از دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی خبر داد و تاکید کرد به دلیل رقابت زیاد پذیرش دانشجوی پزشکی باید ۱۰۰ درصد از کنکور باشد.

اجرای اولین رتبه بندی دانشگاه‌های علوم پزشکی بر مبنای آموزش، دانشجویی و پژوهش

در سال ۱۴۰۰ برای اولین بار نحوه رتبه بندی دانشگاه‌های علوم پزشکی تغییر کرد و این رتبه بندی بر مبنای سه حوزه آموزشی، تحقیقات و فناوری و فرهنگی دانشجویی به انجام رسید. رتبه بندی علمی دانشگاه‌های علوم پزشکی (رعد ۱۴۰۰) در ۶ وجه سرآمدی و مرجعیت؛ دانشگاه نسل آینده و فناور، مأموریت گرایی، پاسخگویی، بین‌المللی سازی و انسان ساز و حکمت بنیان انجام شد.

تحول در نظام آموزش و پژوهش علوم پزشکی با شروع به کار دولت سیزدهم

با آغاز به کار دولت سیزدهم در پایان تابستان ۱۴۰۰ و تحول در سطح وزارتخانه‌ها، دکتر بهرام عین اللهی که زمانی مسئولیت معاونت آموزشی وزارت بهداشت را برعهده داشت، این بار سکان وزارت بهداشت را برعهده گرفت. در این اولین گام، برنامه خود را برای تغییرات در حوزه آموزش اعلام کرد.

وزیر بهداشت در اهداف تحول در نظام آموزش و پژوهش علوم پزشکی خود به موضوع بازبینی ساختار و سیاستها و شیوه‌های آموزش عالی علوم پزشکی و بهداشتی کشور مبتنی بر رویکرد جامع نگر، ایجاد تعادل بین دوره‌های پایه و تحصیلات تکمیلی با اولویت نیازهای منطقه‌ای، اصلاح سهمیه بندی پذیرش دانشجو، تغییر معیارهای ارزشیابی و ارتقای اعضای هیأت علمی، تقویت پژوهش‌های نوآورانه، تدوین سند حمایت از پژوهشگران جوان، هدایت منابع به سمت پروژه‌های مشترک با شرکت‌های دانش بنیان، مأموریت محوری فعالیت‌ها تاکید کرد.

طرح مجلس درباره افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو و ادغام وزارت بهداشت و وزارت علوم

با این حال موضوع افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی و طرح مسئله کمبود پزشک بارها و بارها در سال ۱۴۰۰ از سوی مجامع مختلف مطرح شد. نمایندگان مجلس شورای اسلامی در طرحی خواهان ادغام وزارت علوم و بهداشت با یکدیگر شدند و تاکید کردند که باید آموزش پزشکی به وزارت علوم ملحق شود.

این موضوع در کمیسیون آموزش با موافقت مواجه شد و در مقابل کمیسیون بهداشت با آن مخالفت کرد. نهادهای متعددی از جمله فرهنگستان علوم پزشکی و سازمان نظام پزشکی با این موضوع مخالفت کردند و از سوی دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم موافقت ضمنی خود را با این مسئله ابراز کردند. به نظر می‌رسد تا زمانی که این طرح در مجلس نهایی نشده است هنوز نمی‌توان نظر قاطعی نسبت به آن ابراز کرد.

افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی؛ انکار وزارت بهداشت و اصرار شورای عالی انقلاب فرهنگی

از سوی دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی در مصوبه‌ای وزارت بهداشت را موظف کرد که ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی را افزایش دهد. وزارت بهداشت در مخالفت با این موضوع اعلام کرد. رؤسای دانشکده‌های پزشکی در نامه‌ای تاکید کردند که ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی در سنوات گذشته افزایش یافته و این امر موجب کاهش کیفیت آموزش دوره پزشکی شده است و افزایش دوباره آن تبعات جدی به همراه دارد.

در این زمینه دکتر جلیل کوهپایه زاده دبیر شورای گسترش دانشگاه‌های علوم پزشکی تاکید کرد: وزارت بهداشت کمبود پزشک را می‌پذیرد اما نمی‌توان ظرفیت رشته پزشکی را که هر یک نفر آن ۲.۵ میلیارد تومان برای کشور هزینه دارد، ناگهانی افزایش داد.

تعیین تکلیف آزمون دستیاری برای سال‌های آینده

اما افزایش ظرفیت پزشکی تنها چالش حوزه آموزش پزشکی نبود، در حالی که دستیاران پزشکی مشکلات متعددی را پشت سر می‌گذاشتند پزشکان عمومی خود را برای مهمترین آزمون علوم پزشکی سال یعنی آزمون پذیرش دستیاری آماده می‌کردند. در همان زمان زمزمه‌هایی مطرح شده بود که به دلیل رأی دیوان عدالت اداری امکان برگزاری آزمون دستیاری در اسفندماه ۱۴۰۰ وجود ندارد.

با توجه به شرایط همه گیری کرونا در کشور، آزمون دستیاری در دوره‌های چهل و هفتم و چهل و هشتم با تغییرات زمانی مواجه شده بود و همین امر موجب شده بود که به دلیل تعویق زمانی آزمون دوره چهل و هشتم دستیاری در تیرماه ۱۴۰۰ برگزار شود و با توجه به مصوبه‌ای که امکان برگزاری دو آزمون دستیاری را در یکسال ممنوع کرده بود، مخالفت‌هایی مبنی بر برگزاری آزمون در اسفند ۱۴۰۰ مطرح شد.

در نهایت دکتر بهرام عین اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در نشست شورای آموزش پزشکی و تخصصی به عنوان مرجع قانونی تعیین زمان برگزاری آزمون دستیاری تخصصی پزشکی اعلام کرد تصمیمات شورای آموزش پزشکی و تخصصی، قانونی و برای همه دانشگاه‌های علوم پزشکی، لازم الاجرا است و از این پس این آزمون به صورت ثابت در اردیبهشت ماه هر سال برگزار می‌شود.

کمک هزینه تحصیلی دستیاران پزشکی بالاخره افزایش یافت

البته این تنها موضوعی نبود که در سال ۱۴۰۰ به سرانجام رسید. موضوع حقوق و کمک هزینه تحصیلی دستیاران پزشکی نیز بالاخره تا حدی سامان یافت و با دستور وزیر بهداشت، حق الزحمه دستیاران مجرد به ۶۰ میلیون ریال و دستیاران متأهل به ۸۰ میلیون ریال افزایش یافت. محل تأمین اعتبار این افزایش کمک هزینه نیز از محل درآمد اختصاصی بیمارستان‌های آموزشی تعیین شد.

از دیگر چالش‌های سال ۱۴۰۰ آموزش پزشکی می‌توان با تأثیر جنگ اوکراین و روسیه بر تحصیل دانشجویان ایرانی در این کشورها اشاره کرد. از آنجایی که تعداد زیادی از دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در اوکراین و روسیه در رشته‌های علوم پزشکی بودند، این دانشجویان خواستار بازگشت به ایران و تحصیل در دانشگاه‌های علوم پزشکی بودند.

یک جنگ بین المللی و تأثیر آن بر تحصیل دانشجویان ایرانی در رشته‌های علوم پزشکی

این موضوع با واکنش‌های زیادی از سوی فعالان دانشجویی مواجه شد و از آنجا که بیشتر این دانشگاه‌ها اعتبار لازم را از سوی وزارت بهداشت ایران نداشتند، مسئولان وزارت بهداشت راهکاری را برای مدیریت این موضوع ارائه کردند.

دکتر غلامرضا حسن زاده دبیر شورایعالی برنامه ریزی علوم پزشکی درباره برنامه وزارت بهداشت برای انتقال دانشجویان ایرانی از روسیه و اوکراین گفت: دانشجویان خارج از کشور ملزم به گذراندن آزمون ارزیابی می‌شوند و دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های روسیه و اوکراین که در رشته‌های علوم پزشکی مشغول تحصیل هستند و علاقمند به بازگشت به ایران هستند باید در سامانه انتقال دانشجویان از خارج به داخل مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت ثبت نام کنند.

در واقع این دانشجویان با بارگذاری مدارک تحصیلی خود و بر اساس ضوابط و گذراندن آزمون امکان انتقال دارند. ضمن اینکه وزارت بهداشت برای تمام دانشجویان ایرانی که قبل از سال ۲۰۱۹ در دانشگاه‌های خارج از کشور ثبت نام کرده اند یک آزمون ارزیابی طراحی کرده است.

چشم انداز سال ۱۴۰۱ برای حوزه آموزش پزشکی

به نظر می‌رسد موضوع رسیدگی به شعار سال «تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرینی» در سرلوحه کارهای دانشگاه‌های علوم پزشکی باشد و با توجه به اینکه پیش از این در مأموریت‌های این دانشگاه‌ها موضوع دانش بنیانی و حرکت در مسیر دانشگاه‌های نسل سوم مطرح بود، این دانشگاه‌ها این پیام را در فعالیت‌های خود محقق کنند.

موضوع افزایش ظرفیت پزشکی نیز از دیگر موضوعات مهم حوزه آموزش پزشکی است. طبق گفته دکتر ابوالفضل باقری فرد معاون آموزشی وزارت بهداشت، طرح افزایش ظرفیت پزشکی به سمت بومی‌گزینی هدایت می‌شود و وزارت بهداشت به دنبال تمهیداتی است که این افزایش ظرفیت را به سمت بومی‌گزینی هدایت کند تا هم مشکل کمبود پزشک در مناطق محروم حل شود و هم کیفیت آموزش در دیگر دانشگاه‌ها تحت الشعاع قرار نگیرد.

همچنین اجرای قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» در دانشگاه‌های کشور نیز حوزه‌های دانشجویی را بر آن داشته است که به موضوع تأمین خوابگاه‌های متاهلی توجه ویژه داشته باشند و به گفته دکتر حمید رضا اشراقی مدیرکل دانشجویی وزارت بهداشت، وزارت بهداشت و وزارت علوم متعهد به تأمین خوابگاه‌های متاهلی و وام ودیعه مسکن برای دانشجویان متأهل هستند. در این مسیر تأمین سالانه شش هزار واحد مسکونی برای دانشجویان متأهل از وظایف دو وزارتخانه است.